Wiosna to czas wyczekiwany zarówno przez koniarzy, jak i konie. Dni stają się coraz dłuższe, świat wokół zielenieje, a wraz z nim zielenieją również pastwiska. To właśnie pastwisko jest źródłem najbardziej naturalnego dla koni pożywienia. Dobrej jakości łąka jest w stanie dostarczyć tym zwierzętom większości potrzebnych związków pokarmowych. Mimo tych wszystkich zalet wiosenna, pastwiskowa sielanka może się jednak skończyć dla niektórych koni ciężką chorobą w postaci ochwatu. Z czego może wyniknąć ten problem, które konie są szczególnie narażone, jak rozpoznać objawy, jak udzielić pierwszej pomocy i jak skutecznie zapobiegać – o tym w naszym artykule.

 

 

Czym jest ochwat pastwiskowy?

Ochwat jest schorzeniem polegającym na niedokrwieniu tworzywa kopytowego, które odpowiedzialne jest za tworzenie rogu kopytowego oraz połączenie ściany rogowej puszki kopytowej z kością kopytową. Sytuacja taka ma miejsce w wyniku zaburzenia w obrębie tworzywa kurczliwości naczyń włosowatych, przede wszystkim polegającego na ich nadmiernym skurczu. Dochodzi do rozwoju stanu zapalnego i wydostawania się poza łożysko naczyniowe płynu, który wnika pomiędzy listewki rogu kopytowego i tworzywa kopytowego, prowadząc do ich rozdzielenia. W wyniku tego kość kopytowa traci stabilność w puszce kopytowej i – pociągana do tyłu i do góry za ścięgno mięśnia zginacza palca głębokiego – zmienia swoje położenie. Proces ten, zwany rotacją kości kopytowej, prowadzi do przemieszczenia się kości kopytowej w kierunku podeszwy kopyta, a w skrajnych przypadkach do całkowitego przebicia tejże podeszwy przez wierzchołek kości kopytowej. Przyczyn ochwatu jest wiele. Jedną z nich jest spożycie nadmiernej ilości węglowodanów niestrukturalnych, a w takie jest wyjątkowo bogata młoda trawa. Węglowodany te ulegają nadmiernej fermentacji w jelitach konia, a powstający w dużych ilościach kwas mlekowy, nadmiernie zakwasza środowisko jelit, prowadząc do obumierania bytujących tam bakterii, z których wydostają się substancje wazoaktywne. Substancje te mają wpływ na kurczliwość warstwy mięśniowej ściany naczyń krwionośnych i po dostaniu się z przewodu pokarmowego do krwi, wędrują wraz z nią do kopyta i doprowadzają do rozwoju opisanego wyżej procesu. Do tego wszystkiego mogą dołączyć się jeszcze problemy metaboliczne związane z insulinoopornością, w przypadku której każdy skok poziomu glukozy we krwi może mieć bardzo negatywne skutki dla zdrowia konia.

 


Zdjęcie rentgenowskie kopyta z przewlekłym ochwatem. Widoczna rotacja kości kopytowej, która obniża się w kierunku podeszwy oraz deformacja puszki kopytowej wskutek nierównomiernego narastania rogu kopytowego.

 

Jakie mogą być skutki ochwatu pastwiskowego?

O tym jak poważne będą konsekwencje wystąpienia ochwatu, decyduje rozległość zmian. Ideałem jest zahamowanie kaskady procesów chorobowych zanim dojdzie do przemieszczenia kości kopytowej, czyli przejścia w ochwat przewlekły. Głównym, poważnym skutkiem ochwatu jest wspomniana rotacja kości kopytowej, co wiąże się z dużą bolesnością i często trwałym upośledzeniem czynności ruchowych danej kończyny. Zaburzenia w przepływie krwi powodują również nierównomierne narastanie rogu kopytowego i powstawanie charakterystycznych pierścieni ochwatowych oraz deformacji puszki kopytowej. Im poważniejsze są zmiany i im później zostanie wdrożone właściwe postępowanie lecznicze, tym gorsze jest rokowanie co do powrotu konia do pełnej sprawności.

 

 

Które konie są szczególnie narażone na rozwój ochwatu pastwiskowego?

Ochwat może wystąpić u każdego konia. Na odmianę pastwiskową, szczególnie narażone są jednak konie ras łatwo przyswajających, czyli konie prymitywne takie jak między innymi hucuły, koniki polskie, a także haflingery, tinkery oraz kuce, jak również wszystkie inne konie ze skłonnością do nadmiernego tycia i problemem z otyłością. U tej grupy zwierząt występuje tak zwany „gen oszczędności”, który odpowiada za bardzo dobre wykorzystanie pokarmu, sprzyjając wystąpieniu ochwatu, jeśli pokarm ten jest zbyt zasobny w węglowodany niestrukturalne.

 

 

Jakie są objawy ochwatu pastwiskowego?

  • Objawy mogą wystąpić wkrótce po konsumpcji młodej trawy lub po powrocie z pastwiska, czas wystąpienia zależny jest od ilości spożytej trawy, a także dynamiki zachodzenia procesów chorobowych
  • Ochwat pastwiskowy może wystąpić w jednej kończynie (zwykle piersiowej), dwóch kończynach (zwykle parze kończyn piersiowych) lub we wszystkich czterech kończynach jednocześnie.
  • Wzmożone tętnienie tętnic palcowych – objaw ten pojawia się jako pierwszy, w tak zwanej fazie zerowej ochwatu, i poprzedza nawet wystąpienie bolesności, utrzymuje się również w kolejnych fazach trwania schorzenia. Przez fakt pojawiania się tak szybko, zanim jeszcze nastąpi cała kaskada zmian ochwatowych, jest on niezwykle cennym objawem, który powinien skłonić do podjęcia natychmiastowych działań zmierzających do zatrzymania postępowania procesów chorobowych.
  • Bolesność i związana z nią kulawizna – ochwat cechuje się dużą bolesnością w obrębie kopyta, w zależności od jej nasilenia koń może z różnym natężeniem kuleć, a nawet odmawiać w ogóle jakiegokolwiek ruchu. W skrajnych przypadkach koń leży, nie mogąc utrzymać się wcale na nogach.
  • Podwyższona temperatura puszki kopytowej
  • Charakterystyczna postawa – koń chcąc odciążyć najbardziej bolesny obszar podeszwy wysuwa chorą kończynę do przodu. W przypadku kończyn piersiowych – przed siebie, a miednicznych – przemieszczając je głębiej pod kłodę.
  • Nabrzmienie korony kopyta
  • Ogólny niepokój, niechęć do jedzenia i picia, pocenie się – natężenie objawów zależne od poziomu odczuwanej bolesności.

 

 

Pierwsza pomoc przy ochwacie pastwiskowym

  • W przypadku podejrzenia wystąpienia ochwatu jak najszybciej wezwać na miejsce lekarza weterynarii!
  • Nie zmuszać konia do ruchu – każda próba poruszania się zwierzęcia prowadzi do pogłębiania się zmian w postaci rotacji kości kopytowej
  • Zapewnić spokojne miejsce z grubą warstwą miękkiego podłoża
  • Intensywnie chłodzić puszkę kopytową oraz duże naczynia krwionośne biegnące w nadpęciu (zimne okłady, zimna woda).

 


Tętnienie tętnic palcowych u konia badać można na wysokości nadpęcia lub niżej – na wysokości pęciny. Fizjologicznie jest ono u większości koni niewyczuwalne, a u części – wyczuwalne bardzo słabo. Wzmożenie tętnienia tętnic palcowych pojawia się między innymi w schorzeniach dotyczących kopyta, w tym w przebiegu ochwatu (pierwszy objaw).

 

Jak zapobiegać wystąpieniu ochwatu pastwiskowego?

  • Unikać wypasu koni na bardzo młodej trawie
  • Wprowadzać konie wiosną na pastwisko stopniowo, a w przypadku koni znajdujących się w grupie zwiększonego ryzyka, wypas rozpoczynać od kilku minut, następnie kilkunastu i tak powoli każdego dnia wydłużać ten czas. Dzięki temu organizm zwierzęcia, a zwłaszcza zasiedlające jego jelita bakterie, będą miały dostatecznie długi czas na przyzwyczajenie się do nowych warunków związanych z rodzajem spożywanego pokarmu
  • Dla koni znajdujących się w grupie ryzyka, wybierać pastwiska o trawie dojrzalszej i mniej bujnej
  • Koniom z grupy ryzyka, nawet po okresie stopniowego przyzwyczajenia do pastwiska, należy wiosną ograniczać czas wypasu, jeśli trawa jest zbyt bujna
  • Istnieją konie tak wrażliwe na wysoką zawartość węglowodanów niestrukturalnych w spożywanym pokarmie, że jedyną drogą do zapobieżenia wystąpieniu ochwatu pastwiskowego, jest całkowite wykluczenie korzystania z pastwiska. W takich przypadkach konia należy przenieść na wybieg i zapewnić stały dostęp do siana.

 

 

Głównym problemem, z którego wynika ochwat pastwiskowy, jest zbyt dobra trawa dla mało wymagających pod względem pokarmowym koni. Dlatego też pamiętajmy, że różne typy koni potrzebują różnego rodzaju pastwiska. O ile klacz pełnej krwi angielskiej i odchowywane przez nią źrebię, będą wymagały najwyższej jakości, regularnie dosiewanej trawy, to taka sama ruń, może dla konia huculskiego czy konika polskiego stać się przyczyną poważnych zaburzeń zdrowotnych, z ochwatem na czele. Pastwisko to źródło najlepszego pokarmu dla konia. Do tematu jego wykorzystania podchodźmy jednak z rozwagą, umiejętnie dobierając rodzaj pastwiska do korzystających z niego zwierząt i stopniowo wprowadzając wiosenną, świeżą trawę do menu konia.

 

Podpisy do zdjęć:

1.      Zdjęcie rentgenowskie kopyta z przewlekłym ochwatem. Widoczna rotacja kości kopytowej, która obniża się w kierunku podeszwy oraz deformacja puszki kopytowej wskutek nierównomiernego narastania rogu kopytowego.

2.      Tętnienie tętnic palcowych u konia badać można na wysokości nadpęcia lub niżej – na wysokości pęciny. Fizjologicznie jest ono u większości koni niewyczuwalne, a u części – wyczuwalne bardzo słabo. Wzmożenie tętnienia tętnic palcowych pojawia się między innymi w schorzeniach dotyczących kopyta, w tym w przebiegu ochwatu (pierwszy objaw).