Konie odpoczywają wielokrotnie w ciągu doby zaprzestając wszelkiej aktywności. Pierwsze krótkie drzemki źrebiąt mogą wystąpić już podczas drugiej godziny życia i odpoczynek zabiera więcej niż połowę doby - aż do ukończenia przez źrebię trzech miesięcy...

 

Starsze konie odpoczywają częściej w pozycji stojącej, dzięki tak zwanemu aparatowi ustaleniowemu: zatrudnione są rozmaite ścięgna i więzadła w kończynach przednich, które blokują główne stawy bez nadmiernego zużycia energii tak, że mięśnie nie są narażone na zmęczenie. Natomiast receptory w kończynach tylnych umożliwiają koniowi rozluźnienie podczas pozycji stojącej bez ryzyka utracenia równowagi. Sen na stojąco ma swoje zalety:  nie tylko umożliwia szybką ucieczkę podczas zagrożenia, lecz również nie powoduje zaburzeń krążenia, które mogą mieć miejsce podczas odpoczynku w pozycji leżącej. Cykl snu konia jest polifazowy - w ciągu 24 godzin występuje więcej niż jeden jego okres. 

 

Frazer (1983) wyszczególnia cztery elementy składające się na stan odpoczynku: bezczynność, odpoczynek właściwy, drzemka oraz sen właściwy. Bezczynność  określa tu jako pasywne oczekiwanie, charakteryzujące się staniem w miejscu, okresowym podnoszeniem kończyn i zmianami pozycji. Z kolei odpoczynek właściwy występuje w pozycji stojącej i leżącej oraz w czasie okresów przebudzenia podczas snu właściwego i drzemki. Drzemkę możemy zaobserwować, gdy koń stoi z półprzymkniętymi powiekami i głową opuszczoną na średniej wysokości.

 

Koń dorosły śpi średnio od trzech do pięciu godzin w ciągu doby, a drzemie przez około dwie. W pozycji stojącej tylko trzy kończyny opierają się na ziemi całkowicie, utrzymując ciężar ciała (aparat ustaleniowy jest w użyciu). Mimo iż oczy niejednokrotnie nie są całkowicie zamknięte, głowa stopniowo opada, mięśnie szyi rozluźniają się, uszy ustawiają się równolegle do siebie. Grzebień szyi może opuścić się o 20 lub więcej stopni w stosunku do grzbietu. Niejednokrotnie koń kładzie się do snu. Na ogół jest to poprzedzone nietrwającym długo snem w pozycji stojącej, kiedy koń kilkakrotnie wybudza się ze snu wolnofalowego, po czym zajmuje pozycję leżącą. Głowa i szyja oparte są wówczas na podłożu, ciało spoczywa na boku, nogi są lekko wyciągnięte. Oczy zamykają się, mięśnie ulegają rozluźnieniu.  Sen w pozycji leżącej może trwać do około godziny czasu.

 

Konie starsze śpią dużo krócej niż źrebięta, które często odpoczywają w grupach, a ich matki pozostają w pobliżu. Nowo narodzone źrebię przesypia jedną trzecią czasu przeznaczonego na odpoczynek. Jak już wspomniano, zapotrzebowanie na sen i odpoczynek skraca się radykalnie w wieku około trzeciego miesiąca życia.

 

Dwa rodzaje snu zostały rozpoznane u koni: sen wolnofalowy (slow-wave sleep - SWS) oraz sen paradoksalny (rapid eye movement - REM). Podczas fazy SWS utrzymuje się napięcie mięśniowe o pewnym stopniu. Faza ta jest jedyną, jaka występuje podczas snu konia stojącego i w przypadku gdy koń nie ma możliwości lub nie chce się położyć, nie rekompensuje w żadnym stopniu utraconej fazy REM, która jest niezbędna dla wypoczynku i regeneracji organizmu. Czas spędzony na leżąco wydłuża się u koni poddanych różnym formom treningu - konieczne jest więc zapewnienie czystej, głębokiej ściółki, ponieważ aby osiągnąć szczytową formę, koń musi być wypoczęty.

 

Dieta jest jednym z czynników wpływających na długość snu. Dallaire i Ruckebusch (1974a) w swoich badaniach dowiedli, iż konie przebywające w pomieszczeniu o kontrolowanej temperaturze powietrza, mając wolny dostęp do siana i wody, spały średnio około cztery godziny w pozycji stojącej i godzinę leżąc. Kiedy siano zostało zastąpione owsem, czas snu wydłużył się o około 20 procent.

 

Najczęściej sen u koni występuje pomiędzy godziną 20:00 a 5:00 rano; niejednokrotnie konie śpią również w ciągu pierwszych dwóch godzin po dwunastej. Dobrze jest mieć to na uwadze, planując harmonogram prac i ograniczając aktywność w stajni w czasie wczesnego popołudnia.

 

Artykuł opublikowany w miesięczniku Świat Koni 12/2012