Gdy koniarz słyszy hasło „trzeszczki” od razu zapala mu się w głowie czerwona lampka zwiastująca trudną do wyleczenia kulawiznę. Podotrochleoza lub zespół trzeszczkowy to inne nazwy syndromu trzeszczkowego – jednego z najczęściej diagnozowanych u koni schorzeń ortopedycznych.

 

 

Czym jest trzeszczka kopytowa

Trzeszczka kopytowa to kość o nieregularnym kształcie, która występuje pojedynczo w kończynie (w przeciwieństwie do parzystych trzeszczek pęcinowych) i jest położona po dłoniowej stronie kości kopytowej, czyli od strony podłoża. Razem z kaletką kość ta stanowi podłoże dla ślizgającego się po nich ścięgna zginacza głębokiego palców, które biegnie do kości kopytowej.

 

 

Jakie struktury obejmuje schorzenie

Zmiany chorobowe dotyczą trzeszczki kopytowej i struktur sąsiadujących: więzadła trzeszczkowego pobocznego, więzadła trzeszczkowego dalszego nieparzystego, części dalszej ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców oraz kaletki kopytowej. Zmiany rozwijają się powoli i mają charakter przewlekły.

 

Strzałka wskazuje trzeszczkę kopytową na preparacie anatomicznym części dystalnej (dalszej) kończyny konia.

 

U jakich koni może wystąpić syndrom trzeszczkowy

Schorzenie może wystąpić u wszystkich koni, badania wskazują jednak na genetyczne predyspozycje u gorącokrwistych koni holenderskich i hanowerskich. Najczęściej pierwsza diagnoza syndromu trzeszczkowego stawiana jest u koni pomiędzy 8. a 12. rokiem życia, przy czym zmiany mogą być już możliwe do stwierdzenia u młodszych koni, na początkowym etapie treningów.

 

 

Przyczyny zespołu trzeszczkowego

  • Pomimo wielu badań, wciąż nie określono w sposób jednoznaczny przyczyny podotrochleozy. Wśród najbardziej prawdopodobnych przyczyn wymienia się:
  • Procesy zwyrodnieniowe i wpływ ciągłego nacisku ścięgna mięśnia zginacza palca głębokiego na ww. struktury
  • Zaburzenia w ukrwieniu struktur aparatu trzeszczkowego - większa podatność na rozwój zmian patologicznych
  • Nieprawidłowa budowa kopyta: kopyto ostrokończyste z niskimi piętkami, co powoduje wzrost nacisku na dalszą część trzeszczki kopytowej wskutek przeprostowania osi palca
  • Zbyt duże obciążenie konia pracą
  • Zbyt duże obciążenia treningowe u młodych koni
  • Poruszanie się konia przez dłuższy czas po twardym podłożu
  • Sumowanie się w czasie niewielkich stanów zapalnych (również tych przebiegających bezobjawowo)
  • Zaburzenie równowagi pomiędzy procesami tworzenia się kości i ich rozkładu – przewaga procesów kościogubnych nad kościotwórczymi (szkielet konia ulega w ciągu życia nieustannej przebudowie), co skutkuje spadkiem ich wytrzymałości.

 

 

Objawy syndromu trzeszczkowego

Kulawizna

Kulawizna dotyczy najczęściej kończyn piersiowych, zdecydowanie rzadziej miednicznych. Zmiany chorobowe często stwierdzane są w obydwu kończynach, zwykle jednak koń odczuwa większą bolesność jednej z nich. Kulawizna ma charakter przewlekły i różne nasilenie. Koń może wykazywać tylko niewielką nieregularność w ruchu, umiarkowaną kulawiznę, a niekiedy kulawizna może być tak nasilona, że w istotny sposób utrudnia koniowi poruszanie się. Kulawizna nasila się w trakcie poruszania się zwierzęcia po twardym podłożu. Koń kuleje zwykle bardziej bezpośrednio po wyjściu ze stajni. Po chwili poruszania się, objawy mogą się nieco zmniejszyć. Jeśli zmiany chorobowe obecne są w obydwu kończynach, kulawizna może również „przeskakiwać” z jednej kończyny na drugą, wskutek przeciążania dotąd mniej bolesnej kończyny. Po dłuższym odstawieniu od pracy, kulawizna w wielu przypadkach ustępuje. Powrót do pracy powoduje jednak ponowne wystąpienie kulawizny.

 

Zmiana wyglądu kopyta

Kopyto bardziej bolesne ulegać może zmniejszeniu. Staje się też bardziej strome. Zwiększona jest też tendencja do gnicia strzałki.

 

Przyjmowanie pozycji ulgowej

W celu zmniejszenia odczuwanego bólu koń z podotrochleozą, podczas postoju, wysuwa niekiedy do przodu bolesną kończynę i opiera ją o czubek kopyta.

 

Zmiana sposobu poruszania się

Koń cierpiący z powodu syndromu trzeszczkowego wykazuje tendencje do poruszania się w usztywnieniu. Jakość ruchu obniża się przy poruszaniu się po okręgu i przy pokonywaniu ciasnych zakrętów.

 

Ubytki mięśniowe

Zmniejszone obciążanie bardziej bolesnej kończyny powoduje zmniejszenie masy mięśniowej po tej stronie ciała. Pojawia się więc zauważalna asymetria umięśnienia.

 

Koń cierpiący z powodu syndromu trzeszczkowego, podczas postoju, wysuwa niekiedy do przodu bolesną kończynę i opiera ją o czubek kopyta.

 


Diagnostyka syndromu trzeszczkowego

Diagnostyka opisywanego schorzenia może w wielu przypadkach sprawiać wiele trudności, a uzyskiwane w trakcie badań wyniki, nie muszą dawać jednoznacznych odpowiedzi. Pierwszym etapem jest ustalenie źródła bolesności. Nie należy to do łatwych zadań szczególnie, gdy kulawizna pojawia się jednocześnie w dwóch kończynach. Po przeprowadzeniu wywiadu z właścicielem konia, a także, jeśli to możliwe, z osobami biorącymi udział w treningu (jeździec, trener) lekarz weterynarii przeprowadza badanie kliniczne w spoczynku i w ruchu. Kopyto omacuje się czułkami kopytowymi, co zwykle wywołuje u konia objawy bolesności. Przeprowadza się tzw. próbę klinową, polegającą na postawieniu konia tak, by stał on podejrzanym kopytem na końcu deski. Jej koniec unosi się do góry, co zmienia ustawienie kopyta względem podłoża, wywołując u zwierząt chorych na zespół trzeszczkowy często (ale nie zawsze) nasilenie bolesności i kulawizny. Lekarz weterynarii przeprowadza próby zginania, a także znieczulenia diagnostyczne, które mają za zadanie zlokalizować rejon, z którego pochodzi bolesność. Pozwala to na zawężenie obszaru dalszych poszukiwań z wykorzystaniem metod diagnostyki obrazowej. Główną metodą diagnozowania zmian w obrębie samej trzeszczki kopytowej jest wykonanie zdjęć rentgenowskich, po wcześniejszym, specjalnym przygotowaniu kopyta. Badanie to zawsze wykonuje się dla obydwu kończyn, co daje łącznie sześć zdjęć rentgenowskich. Niektóre rodzaje zmian mogą jednak nie być widoczne na obrazie RTG. Tkanki miękkie diagnozuje się podczas badania ultrasonograficznego (USG) i rezonansu magnetycznego (MRI), który jest najczulszą metodą. Niekiedy też wykonuje się endoskopię diagnostyczną.

 

 

Leczenie syndromu trzeszczkowego u koni

  • Odpowiednie rozczyszczanie kopyta i kucie ortopedyczne zmniejszające działanie sił na trzeszczkę kopytową i otaczające struktury - redukcja napięcia ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palca, zmniejszenie efektu dźwigni oraz zminimalizowanie wstrząsów – zwykle podkowy jajowate i jej modyfikacje, lekkie podkowy z tworzyw sztucznych, syntetyczne podkładki, podkowy Tennessee i Natural Balance.
  • Farmakoterapia: niesteroidowe leki przeciwzapalne (najczęściej zawierające fenylbutazon lub karprofen) – równocześnie z profilaktyką przeciwko rozwojowi zespołu wrzodów żołądka, kwas klonodronowy i kwas tiludronowy (działanie normalizujące metabolizm tkanki kostnej), własne komórki macierzyste konia (działanie ochronne i regenerujące chrząstkę stawową), terapia falą uderzeniową, czasem leki o działaniu rozszerzającym naczynia, a w niektórych przypadkach zabieg chirurgiczny.

 

Syndromu trzeszczkowego u konia nie da się całkowicie wyleczyć. Obecnie stosowane metody lecznicze pozwalają jednak często na utrzymanie możliwości dalszego użytkowania konia. Przy zaangażowaniu i współpracy właściciela, lekarza weterynarii i kowala, w wielu przypadkach udaje się osiągnąć zadowalające efekty leczenia.

 


Pismiennictwo

Łoś P., Nicpoń J., Zielińska P., Kiełbowicz Z. Syndrom trzeszczkowy – diagnostyka i leczenie. Weterynaria w Terenie, 3/2016: 66-73.
Dik K.J., Belt A.J.M. v.d. and Broek J. v. d.: Relationships of age and shape of the navicular bone to the development of navicular disease: a radiological study. Equine Veterinary Journal, 2001, 33: 172-175.
Denoix J.M.: Functional anatomy of the equine interphalangeal joints. Proc. Am. Ass. equine Practitioners, 1999, 45, 174-177.