Opuchnięte nogi konia – z tym problemem spotkał się każdy jeździec. Przyczyn opuchlizny kończyn może być wiele, od dość prozaicznych i niegroźnych – takich jak błędy dietetyczne czy zbyt mała dawka ruchu, do bardzo poważnych, zagrażających zdrowiu i życiu zwierzęcia w postaci zakażeń, uszkodzeń ścięgien, czy stawów.

 

Najczęściej u koni występuje obrzęk kończyn na tle zastoinowym, powszechnie zwany opojami. Obrzęk zastoinowy pojawia się, gdy jest upośledzone krążenie krwi w dystalnych (obwodowych) częściach kończyny. Najczęściej problem dotyczy kończyn miednicznych, ale może też występować na kończynach piersiowych.


Opoje najczęściej pojawiają się u koni, które w trakcie normalnego użytkowania, mają kilkudniową przerwę w treningach. Szczególnie predysponowane są konie o bardzo atletycznej budowie oraz w starszym wieku (powyżej 10-12 lat). W niektórych przypadkach, gdy opoje utrzymują się dłuższy czas, mogą pojawiać się uszkodzenia skóry lub surowiczy przesięk. Stanowi on doskonałą pożywkę dla bakterii i powoduje występowanie wtórnych problemów skórnych (bakteryjne zapalenie skóry, flegmona).

Cechami charakterystycznymi obrzęku na tle zastoinowym jest ich umiejscowienie. Najczęściej występują od koronki do stawu pęcinowego, w rzadkich przypadkach dochodzą do stawu skokowego/nadgarstkowego. Występują na obu kończynach jednocześnie. Podczas omacywania nie stwierdza się bolesności, czy podwyższonej temperatury. U niektórych koni może pojawiać się przemijająca sztywność chodu, natomiast nie powodują kulawizny. Czasami przyczyną obrzęków zastoinowych kończyn u koni jest wysokobiałkowa i wysokoenergetyczna pasza lub niedobory elektrolitowe (pojawiają się najczęściej latem, gdy koń dużo się poci).

Leczenie to w pierwszej kolejności zapewnienie koniowi codziennej dawki ruchu. Dodatkowo stosowanymi sposobami są chłodzenie i masaż nóg strumieniem zimnej wody po jeździe oraz wcierki lub glinki rozgrzewające, które zwiększają przepływ krwi i zapobiegają formowaniu się obrzęku. Na czas pobytu konia w stajni można na kończyny zakładać owijki. Lekki ucisk i działanie środków rozgrzewających pozwala w pewnym stopniu zapobiec formowaniu się obrzęku. Gdy obrzęk nie ustępuje podczas ruchu, występuje kulawizna lub utrzymuje się powyżej 5-7 dni, to konieczna jest konsultacja z lekarzem weterynarii i szczegółowa diagnostyka.

Ważne jest, aby umieć rozróżnić obrzęk kończyny na tle zastoinowym od obrzęków wywołanych stanem zapalnym towarzyszącym innym, poważniejszym schorzeniom jak np. zakażenia, czy uszkodzenie ścięgien lub stawów.

 

 

Jednym ze schorzeń, w którym występuje obrzęk kończyny, mający charakter zapalny jest bakteryjne zapalenie tkanki podskórnej, powszechnie zwane flegmoną. Choroba spowodowana jest zakażeniem skóry i tkanki podskórnej. Do zakażenia dochodzi poprzez nawet niewielkie zranienie czy otarcie naskórka, bardzo często trudne do zlokalizowania. Choroba rozwija się gwałtownie, już po kilku- kilkunastu godzinach od urazu występuje bardzo silny obrzęk kończyny, kulawizna. U konia pojawiają się objawy ogólne choroby, takie jak posmutnienie, apatia, utrata apetytu, będące wynikiem podwyższonej temperatury ciała (gorączka może dochodzić nawet do 42 oC). W tym przypadku konieczna jest szybka interwencja lekarska. Nieleczona flegmona może być przyczyną posocznicy. Im szybciej zostanie wdrążone leczenie, tym jest większa szansa na powrót kończyny do prawidłowego kształtu, gdyż po przebyciu tej choroby u części koni na stałe pozostaje deformacja w postaci słoniowatości kończyny (fot.).
Leczenie polega na podaniu silnych antybiotyków o szerokim spektrum działania, leków przeciwzapalnych, oraz stosowaniu opatrunków z okładów ściągających na chorą kończynę. Terapia jest prowadzona do ustąpienia objawów. Niestety, jak już wspomniano, nawet szybko i właściwie leczona flegmona może pozostawić po sobie trwały ślad w postaci słoniowatości kończyny. Słoniowatość, oprócz defektu kosmetycznego, może wpływać na użytkowość konia.

Kolejnym schorzeniem dającym podobne objawy do opojów jest zapalenie pochewek ścięgnowych. Schorzenia pochewek maziowych ścięgien najczęściej występują u dorosłych koni, będących u szczytu swoich możliwości sportowych.

 



Pochewki maziowe ścięgien są strukturą anatomiczną wspomagającą funkcjonalnie narządu ruchu. U koni najczęściej notuje się patologie w obrębie pochewki maziowej ścięgien mięśni zginaczy palców, rzadziej pochewki wspólnej mięśni zginaczy palców przebiegającej w okolicy stawu nadgarstkowego, czy pochewki prostowników palca. Pochewka maziowa ścięgien mięśni zginaczy palców obejmuje ścięgno mięśnia zginacza powierzchownego palców, ścięgno mięśnia zginacza głębokiego palców. Bliższy odcinek ścięgna zginacza głębokiego jest całkowicie otoczony przez ścięgno zginacza powierzchownego, tworząc mankiet zginaczowy. Boczne wydłużenia ścięgna mięśnia zginacza powierzchownego zapewniają prawidłowe ułożenie obu zginaczy podczas ich przejścia przez kanał pęciny, tworzony przez więzadło pierścieniowe dłoniowe i powierzchnię trzeszczek pęcinowych. W dalszej części pochewki ścięgno mięśnia zginacza powierzchownego rozdwaja się i opuszcza ją, kierując się dłoniowo ku wyrostkom kości pęcinowej i koronowej, gdzie ma przyczepy.

Zapalenia pochewki maziowej ścięgien zginaczy, dzieli się na proste, złożone i septyczne. Mianem prostego zapalenia pochewki ścięgnowej nazywa się proces charakteryzujący się powiększeniem obrysu kończyny, spowodowany rozdęciem pochewki ścięgnowej przez nagromadzony wysięk zapalny oraz kulawizną, bez dodatkowych zmian patologicznych w strukturach pochewki ścięgnowej. Zapalenie proste jest następstwem przeciążenia konia pracą, a jego leczenie polega na zmniejszeniu wysiłku ruchowego, stosowaniu okładów chłodzących i niesterydowych leków przeciwzapalnych.

Chroniczne zapalenie pochewki maziowej ścięgien zginaczy palców, będące następstwem prostego zapalenia prowadzi do rozwinięcia się tzw. syndromu tunelu pęciny. Przewlekły stan zapalny powoduje powstanie nieodwracalnych zmian, takich jak pogrubienie i zwłóknienie pochewki ścięgnowej, pogrubienie i zaciśnięcie więzadła pierścieniowego, odkładania się złogów włóknika, które przyczyniają się do formowania zrostów w obrębie struktur pochewki. Proces ten ma charakter błędnego koła, gdyż wzrost ciśnienia płynu wewnątrz pochewki oraz ucisk więzadła pierścieniowego na ścięgna powoduje nasilanie się procesów zapalnych, za którymi idzie wzmożone odkładanie się włóknika, co powoduje dalsze zwłóknienie pochewki, przerost więzadła pierścieniowego i tworzenie się zrostów.

Diagnostyka zapalenia pochewki ścięgnowej opiera się na szczegółowym badaniu ortopedycznym, oraz badaniach dodatkowych, takich jak USG i RTG.
Leczenie chronicznego zapalenia pochewki ścięgnowej jest trudne. Wśród metod zachowawczych (nieoperacyjnych), najczęściej stosuje się leki przeciwzapalne, oraz dopochewkowe podawanie kwasu hialuronowego. Niestety, takie postępowanie przynosi krótkotrwałą poprawę i często przy powrocie do normalnego użytkowania występuje nawrót kulawizny.

Metody operacyjne, polegające na podskórnym przecięciu więzadła pierścieniowego, są o wiele skuteczniejsze niż leczenie zachowawcze, ale też nie dawały w pełni satysfakcjonujących wyników, gdyż jedynie 40-75% koni powracało do normalnego użytkowania. Od niedawna wprowadzono do leczenia pochewek ścięgnowych nowe metody operacji w postaci tenoskopii. Tenoskopia, podobnie jak artroskopia, jest minimalnie inwazyjną techniką. Dzięki niej zabieg operacyjny jest mało traumatyczny dla pacjenta, minimalizuje się ryzyko powikłań pooperacyjnych, oraz znacząco skraca się czas rekonwalescencji i rehabilitacji. Dodatkową zaletą metod tenoskopowych jest możliwość usunięcia przyczyn chronicznego zapalenia pochewki ścięgnowej, takich jak zrosty, czy złogi włóknika występujące wewnątrz pochewki. Takich możliwości nie daje zabieg wykonywany tradycyjnymi metodami.

Zabieg tenoskopii polega na wprowadzeniu specjalnej kamery do pochewki ścięgnowej, dzięki czemu lekarz może obejrzeć i ocenić wszystkie struktury w niej się znajdujące, oraz przeprowadzić konieczne zabiegi.

Jak już wspomniano, najczęściej stwierdzanymi patologiami są:

  • zapalenie ścięgien
  • złogi włóknika
  • zrosty
  • podłużne rozdarcia ścięgien

 

Leczenie tych zmian polega na ich usunięciu i, jeśli zachodzi konieczność, przecięciu więzadła pierścieniowego.

W przypadku bakteryjnego zapalenia pochewki ścięgnowej, powstałego na skutek urazu, dzięki tenoskopii można ocenić powstałe uszkodzenia oraz dokładnie oczyścić pochewkę ze znajdujących się w niej zanieczyszczeń (ciała obce, fragmenty ściółki, włosów).

 

Rana okolicy zgiętka pęcinowego penetrująca do pochewki ścięgnowej, powstała na skutek kopnięcia konia w drewniane ogrodzenie

 


Fragment drewna, który dostał się do pochewki

 


Uszkodzenie ścięgna, do jakiego doszło pod wpływem urazu

 

Czas rehabilitacji jest zależny od stwierdzonych patologii i przeciętnie wynosi kilka miesięcy.
Opuchlizna kończyn, ze względu na częste występowanie jest czasami bagatelizowana przez właścicieli koni. Mam nadzieję, że zawarte tu informacje pozwolą rozróżnić sytuacje, wymagające pilnej interwencji lekarskiej, od tych, które można opanować samemu.

 

dr. Andrzej Golachowski

źródło: Świat Koni 5/2018