Biegunka nie jest tak często spotykana u koni jak na przykład u psów, dlatego też jej pojawienie się wzbudza zwykle uzasadniony niepokój u opiekuna. Jakie mogą być przyczyny biegunki u koni i jak postępować, gdy się ona pojawi – o tym w niniejszym artykule.


 

Biegunką określany oddawanie przez konia luźnego, nieuformowanego kału. W większości przypadków biegunka oznacza również zwiększoną objętość kału i zwiększoną ilość wypróżnień. Biegunka jest objawem, nie jest natomiast sama w sobie chorobą. Dlatego kluczowe znaczenie ma znalezienie jej przyczyny, w niektórych przypadkach nie jest to jednak możliwe.

 

Warto przy tym zwrócić uwagę na występujący niekiedy u koni luźniejszy stolec po wypuszczeniu na pastwisko pierwszy raz po dłuższej przerwie. W takich sytuacjach jednak nie występują żadne inne objawy, a konsystencja kału jeszcze tego samego dnia wraca do normalnej. Taki stolec nie ma typowo biegunkowego charakteru, jest tylko nieco luźniejszy od obserwowanego na co dzień, nie zmienia swej charakterystycznej woni, może natomiast mieć lekko zielonkawą („trawiastą”) barwę. Częstotliwość wypróżnień nie jest w takich przypadkach zwiększona, podobnie jak objętość kału.

 

Biegunka u koni występuje znacznie rzadziej niż u wielu innych gatunków zwierząt, z uwagi fakt, że końska okrężnica jest wyjątkowo duża i długa. Dzięki temu jest ona w stanie zrekompensować zaburzenia przewodu pokarmowego związane ze stanami zapalnymi czy działaniem czynników drażniących w obrębie jelit cienkich i utrzymać normalną konsystencję kału. Spożycie przez konia paszy słabej jakości lub paszy zepsutej, a także połknięcie substancji o działaniu drażniącym, w większości przypadków nie spowoduje w związku z tym u koni biegunki tak jakby to stało się u zwierząt o krótszym przewodzie pokarmowym, czyli na przykład psów czy kotów, a także u człowieka. Biegunka u koni dorosłych jest więc przede wszystkim oznaką zaburzeń pracy okrężnicy. Nie odnosi się to jednak do źrebiąt, gdyż u nich okrężnica jest jeszcze niedostatecznie dojrzała, by w całości wypełniać swoje funkcje.

 

Prawidłowy kał konia jest upostaciowany i ma kształt tzw. gałek.

 

 

Ryzyko związane z wystąpieniem biegunki u koni

Choć biegunka nie występuje u koni tak często jak u wielu innych gatunków zwierząt, to jeśli już się pojawi, powinna wzbudzić uzasadniony niepokój i skłonić do działania. Z jednej strony może być bowiem objawem poważnego problemu zdrowotnego. Z drugiej natomiast może sama w sobie stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia zwierzęcia. Wraz z kałem biegunowym mogą być tracone z organizmu bardzo duże ilości płynów wraz z elektrolitami, doprowadzając do odwodnienia i zaburzeń elektrolitycznych. U koni występuje dosyć duża wrażliwość na działanie toksyn bakteryjnych i przez to w dosyć łatwy sposób dochodzić może, w przebiegu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, do przemieszczania się bakterii przez barierę jelitową. To z kolei skutkować może sepsą, wstrząsem i w konsekwencji śmiercią zwierzęcia.

 

Ostra biegunka

Nagłe pojawienie się biegunki zazwyczaj wiąże się z chorobą zakaźną lub ostrym zatruciem. Obfita, wodnista biegunka o cuchnącej woni i barwie od ciemnozielonej do czarnej, z domieszką krwi lub wręcz biegunka krwawa, przebiegająca z gwałtownymi wypróżnieniami sugeruje zapalenie jelita grubego na tle zakaźnym, zwykle salmonellozę. Biegunka pojawić może się również w przebiegu klostridiozy, koronawirozy, a także przy inwazji słupkowców małych. Ostrą biegunkę mogą powodować również niektóre antybiotyki, w szczególności linkomycyna (substancja ta nie powinna być w ogóle stosowana u koni) i tetracyklina, poprzez zmianę normalnej flory bakteryjnej okrężnicy. Tego rodzaju ostre biegunki, o ile nie zostaną powiązane z podaniem leku, ciężko jest odróżnić od biegunek na tle zakaźnego zapalenia jelita grubego. Kolejną grupą leków mogących powodować u koni ostrą biegunkę są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Podawane przez dłuższy czas mogą bowiem zakłócać dopływ krwi do błony śluzowej jelita ślepego i okrężnicy, zaburzając tym samym jej funkcjonowanie. Tego rodzaju biegunki bywają ciężkie w swym przebiegu i wolno reagujące na leczenie. Ostra biegunka może również wystąpić na tle zakażenia wirusowego, m. in. wirusowego zapalenia tętnic koni (EVA), jak również rzadziej spotykanych zatruć arszenikiem, ołowiem, selenem, toksycznymi roślinami (na przykład pyleńcem pospolitym), niektórymi chrząszczami (zatrucie kantarydyną). Może być również jednym z objawów zapalenia otrzewnej.

 

Przewlekła biegunka

Przewlekła biegunka trwać może u konia nawet miesiącami. W takich przypadkach konie pomimo zachowanego apetytu, stopniowo tracą na wadze. Stolce są miękkie i wodniste. Zwiększona jest też zwykle częstość wypróżnień. Zwierzę przyjmuje większe ilości wody, w związku z nadmierną jej utratą z kałem. Znalezienie przyczyny przewlekłej biegunki bywa problematyczne. Wśród powodów jej występowania wymienia się u konia m. in. pasożyty wewnętrzne, zapiaszczenie jelit, zespół wrzodów żołądka, przewlekłą salmonellozę, przewlekłe choroby wątroby, zmiany nowotworowe i inne patologiczne rozrosty tkanek, syndrom złego wchłaniania.

 

Pasożyty wewnętrzne – za występowanie przewlekłych biegunek u koni na tle pasożytniczym odpowiadają przede wszystkim migrujące larwy słupkowców. Nawet jeżeli badanie parazytologiczne kału nie potwierdzi obecności tych pasożytów, to postępowanie terapeutyczne zmierzające do eliminacji ich form wędrownych może doprowadzić do wyleczenia biegunki. Dlatego też w wielu przypadkach przewlekłej biegunki warto konia odrobaczyć z użyciem środków działających na migrujące słupkowce. Pasożytami mogącymi powodować chroniczną biegunkę u źrebiąt mogą być również pierwotniaki. Kał jest wtedy miękki i przypomina swoją konsystencją krowie odchody. Diagnostyka opiera się przede wszystkim na badaniu parazytologicznym kału (niestety niekiedy daje ono wyniki fałszywie ujemne), a także na wynikach analizy krwi, a leczenie, zwykle owocne, na podawaniu środków przeciwpasożytniczych.

 

Zapiaszczenie jelit – gromadzący się w jelitach piach wywiera drażniący wpływ na błonę śluzową jelit, prowadząc tym samym do ich stanów zapalnych i biegunek. W przypadkach ostrego zapiaszczenia, gdy światło jelita ulega zatkaniu, pojawiają się typowe objawy morzyskowe (kolkowe). Przy przewlekłym zapiaszczeniu natomiast występować może wspomniana biegunka, nawracające kolki, apatia, spadek masy ciała, spadek wydolności fizycznej. W wielu przypadkach jednak zapiaszczenie jelit może nie dawać żadnych objawów aż do momentu zagrażającego śmiercią zatkania światła jelita. Diagnostyka polega na badaniu kału w kierunku zawartości piasku. W przypadku objawów bólowych lekarz weterynarii przeprowadza standardowe badanie lekarskie, w tym badanie rektalne. Pomyślność leczenia zależy w dużej mierze od stanu ogólnego konia. W niektórych przypadkach wystarcza podawanie dużych ilości płynów oraz środków poślizgowych, niekiedy jednak konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego.

 

Zespół wrzodów żołądka u koni – u aż 90 proc. koni utrzymywanych w chowie boksowym i poddawanych intensywnemu treningowi w badaniach stwierdzane są owrzodzenia żołądka. Objawy są zwykle niespecyficzne. Jednym z nich może być przewlekła biegunka. Mogą również pojawiać się zaparcia, a niekiedy zaparcia i biegunki mogą występować naprzemiennie. Oprócz wspomnianych symptomów u chorych koni stwierdza się w niektórych przypadkach obniżenie apetytu lub jego zmienność, pozostawianie niedojedzonego owsa, spadek masy ciała prowadzący niekiedy nawet do wychudzenia, nawracające kolki (bóle brzucha) o różnym nasileniu, zwłaszcza po spożyciu pokarmu, matową sierść, wydłużony okres sezonowej wymiany sierści, spadek formy, obniżenie chęci i energii do pracy, a niekiedy nawet opór przed wykonywaniem ćwiczeń, dłuższy czas spędzany w pozycji leżącej. U źrebiąt charakterystycznym objawem zespołu wrzodów żołądka jest leżenie na grzbiecie z brzuchem i kończynami zwróconymi ku górze. Oprócz tego mogą pojawiać się powodowane bólem brzucha zmiany w zachowaniu, takie jak niechęć, a niekiedy nawet agresja przy siodłaniu (zwłaszcza przy dociąganiu popręgu), wsiadaniu czy jeździe konnej. Ostateczne rozpoznanie stawia się w oparciu o wynik badania gastroskopowego. Technika ta umożliwia również monitorowanie efektów leczenia. Terapia opiera się przede wszystkim na podawaniu leków oraz wprowadzeniu odpowiedniej diety. Leczenie w wielu przypadkach przynosi oczekiwane skutki. Należy jednak mieć świadomość, że zespół wrzodów żołądka ma tendencje do nawracania i koń do końca życia będzie znajdował się w grupie ryzyka ponownego wystąpienia tego schorzenia.