W leczeniu koni stosuje się szereg różnych leków. Są one bezpieczne dla tych zwierząt, przechodząc wcześniej serie szeroko zakrojonych badań. Niestety niektóre substancje mogą jednak powodować występowanie działań niepożądanych. Warto je poznać, by im skutecznie zapobiegać lub łagodzić ich konsekwencje na możliwie najwcześniejszym etapie. Poniżej przedstawiamy niektóre z możliwych działań niepożądanych leków stosowanych u koni.

 

 

Wstrząs anafilaktyczny

Jest gwałtowną, zachodzącą na wielu płaszczyznach ogólnoustrojową reakcją nadwrażliwości organizmu na daną substancję, którą może być np. lek, ale także jad owadów czy nawet pokarm. Przebiega gwałtownie i stanowi bezpośrednie zagrożenie życia! W trakcie wstrząsu anafilaktycznego ciśnienie krwi ulega znacznemu spadkowi, prowadząc do niedokrwienia i związanego z tym poważnego niedotlenienia organizmu. Wstrząs anafilaktyczny może wywołać każdy lek, w szczególności są to jednak antybiotyki (szczególnie z grupy penicylin) i leki immunostymulujące (pobudzające układ odpornościowy). Ryzyko jest znacznie większe, gdy preparat jest podawany drogą iniekcyjną (w zastrzyku). Szczególnie niebezpieczne są sytuacje, gdy lek nieprzeznaczony do podania dożylnego zostanie przypadkowo podany do naczynia krwionośnego. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego schorzenia jest w rzeczywistości niewielkie, jednak z uwagi na zagrożenie życia i gwałtowny przebieg, należy zachować ostrożność.

 

Zapobieganie:

  • Należy przez minimum pół godziny obserwować konia po podaniu leków, szczególnie antybiotyków w zastrzyku, by wychwycić pierwsze objawy i na możliwie jak najwcześniejszym etapie zahamować rozwój ewentualnego wstrząsu. Kluczowy jest w tym czasie kontakt z lekarzem weterynarii, który powinien być w stanie zareagować natychmiast (najlepiej tak zaplanować wizytę lekarza w danej stajni, by przez pół godziny po podaniu leku, był on na terenie obiektu lub w jego bliskiej okolicy.
  • Nie wolno wykonywać samodzielnie zastrzyków u koni.
  • Jeśli u konia wystąpił wstrząs anafilaktyczny po podaniu danego leku, należy zapisać jego nazwę i informować każdego lekarza weterynarii leczącego dane zwierzę o tym fakcie, by uniknąć w przyszłości powtórnego podania tej substancji.
 

Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia ochwatu jako skutku ubocznego terapii glikokortykosteroidami.

 

Ochwat

To jeden z poważniejszych skutków ubocznych stosowania u koni leków z grupy kortykosteroidów (potocznie zwanych sterydami), które podawane są w celu hamowania stanów zapalnych, m. in. na tle alergicznym. Przykładami glikokortysteroidów są deksametazon, prednizolon, triamcynolon. Działają one na metabolizm węglowodanów i tłuszczów, co powoduje szybki wzrost stężenia glukozy we krwi i w konsekwencji rozwój insulinooporności i końskiego syndromu metabolicznego oraz syndromu Cushinga, co związane jest z wysokim ryzykiem wystąpienia ochwatu. Ochwat może, zwłaszcza u koni z grupy ryzyka, wystąpić już po jednokrotnym podaniu, zazwyczaj jednak występuje on dopiero po dłuższym stosowaniu. Ryzyko rośnie także przy podawaniu glikokortykosteroidów długogrających. Końmi szczególnie narażonymi na wystąpienie ochwatu w wyniku terapii sterydowej są konie z nadwagą, z indulinoopornością, z końskim syndromem metabolicznym (EMS), a więc szczególnie konie ras prymitywnych i kuce oraz konie z syndromem Cushinga.

 

Zapobieganie:

  • W trakcie działania leku należy bacznie obserwować konia w kierunku pojawiania się pierwszych symptomów ochwatu (wzmożone tętnienie tętnic palcowych).
  • Należy stosować dietę z niską zawartością węglowodanów niestrukturalnych.

 

Morzysko (kolka)

Morzysko, jako niepożądany skutek po podaniu leku, może mieć różny charakter i różne podłoże w zależności od podanej substancji. Preparaty antybiotykowe będą działały głównie przez zaburzenie funkcjonowania mikroflory przewodu pokarmowego i wynikające z tego upośledzenie trawienia. Ta grupa leków może również powodować z tego samego powodu niestrawność, spadek apetytu i biegunki. Niektóre preparaty do sedacji (farmakologicznego uspokojenia) i/lub znieczulenia ogólnego (narkozy), spowalniają z kolei motorykę jelit, upośledzając tym samym przechodzenie treści pokarmowej przez kolejne odcinki układu trawiennego. Niesterydowe leki przeciwzapalne będą natomiast potęgowały dolegliwości związane z owrzodzeniami żołądka.

 

Zapobieganie:

  • Przy podawaniu antybiotyków należy równocześnie stosować probiotyki i prebiotyki w celu ochrony i odbudowy mikroflory układu pokarmowego.
  • Przed sedacją lub znieczuleniem ogólnym należy ściśle stosować się do wskazań lekarza weterynarii dotyczących ewentualnej głodówki i/lub określonej diety.
  • Przy podawaniu NLPZ – patrz na punkt „Zespół wrzodów żołądka”.

 

Ryzyko wystąpienia groźnego dla życia konia wstrząsu anafilaktycznego jest wyższe przy iniekcyjnym podawaniu leków. Dlatego zastrzyki może wykonywać u koni tylko personel weterynaryjny.

 

Zespół wrzodów żołądka

Jest to jeden z poważniejszych i co gorsze, długoterminowych skutków stosowania niektórych leków u koni. Pamiętajmy, że zespół wrzodów żołądka dotyczy dużej liczby współczesnych koni, z czego wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych. Ten skutek uboczny dotyczy przede wszystkim preparatów z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Stosowane są one u koni przede wszystkim w leczeniu schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, w których potrzebne jest złagodzenie bólu i towarzyszącego stanu zapalnego. Przykładami leków z tej grupy są fenylbutazon, ketoprofen, meloksykam, fluniksyna. NLPZ działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn – grupy substancji odpowiedzialnych nie tylko za rozwój stanu zapalnego, ale także m. in. za wytwarzanie śluzu ochronnego w żołądku, którego zadaniem jest osłanianie błony śluzowej tego narządu przed żrącym działaniem kwasu solnego zawartego w soku żołądkowym. Wśród koni szczególnie narażonych na wystąpienie tego działania niepożądanego NLPZ są wszystkie źrebięta i dorosłe konie z czynnym lub przebytym zespołem wrzodów żołądka. U wspomnianych zwierząt nawet jednokrotne podanie leków z tej grupy może zakończyć się rozwojem wrzodów. U wszystkich koni ryzyko wzrasta przy wielokrotnym podawaniu leku, co ma miejsce szczególnie w terapii schorzeń ortopedycznych. Zespół wrzodów żołądka jest również możliwym działaniem niepożądanym stosowania preparatów z grupy kortykosteroidów, zwanych potocznie sterydami.

 

Zapobieganie:

  • Podawanie w trakcie kuracji leków hamujących wydzielanie kwasu solnego w żołądku, takich jak omeprazol. Należy je podawać zawsze przy długotrwałej kuracji NLPZ, a u koni z grupy ryzyka nawet przy jednokrotnym ich zastosowaniu.
  • Koń powinien mieć zapewniony stały dostęp do paszy objętościowej.
  • Warto podawać rozgotowane siemię lniane, którego śluz działa ochronnie na błonę śluzową żołądka. Nie należy go jednak podawać bezpośrednio przed jak i po podaniu leków, gdyż może obniżyć ich wchłanianie.

Nadwrażliwość na słońce

Niektóre leki, zwłaszcza te podawane miejscowo na skórę, na przykład żele z ketoprofenem, mogą zwiększać wrażliwość skóry objętej leczeniem na działanie promieni słonecznych i promieni UV. Pod ich wpływem dochodzić może do powstawania poważnych zmian skórnych.

 

Zapobieganie:

  • W przypadku żeli zawierających ketoprofen przez cały czas trwania leczenia, a także przez 2 tygodnie od jego zakończenia (w przypadku innych substancji czas ten może być inny), należy chronić skórę przed działaniem promieni słonecznych, zakładając, w zależności od części ciała poddawanej terapii, bandaż, ochraniacz lub derkę. Dotyczy to również obecności konia na dworze w pochmurne dni, a także stosowania u niego solarium.
  • W przypadku zaobserwowania zmian skórnych należy natychmiast przerwać stosowanie preparatu i skonsultować się z lekarzem weterynarii.

 

Na szczęście skutki uboczne podawanych leków występują u koni relatywnie rzadko i nie stanowią większego problemu. Decyzja o wdrożeniu danego leku u zwierzęcia z grupy ryzyka zawsze należy do lekarza weterynarii. Dokonuje on oceny czy korzyści przewyższają ryzyko. Na pewno kluczowa dla bezpieczeństwa terapii jest baczna obserwacja konia przez opiekuna. W razie jakichkolwiek wątpliwości co do działania danego leku, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem weterynarii.