Starzenie jest fizjologicznym procesem i dotyczy wszystkich organizmów żywych. Zjawisko to jest bardzo indywidualne i może w różny sposób przebiegać u różnych koni. Wiele zwierząt w wieku nawet ponad 20 lat nadal jest użytkowanych pod siodłem, część starszych końskich „nastolatków” na Zachodzie możemy oglądać na parkurach czy czworobokach. Powoli i w Polsce zaczynamy doceniać walory starszego wierzchowca i uczymy się, jaką opiekę zapewnić starszemu pupilowi, byśmy mogli cieszyć się nim jak najdłużej.

Przypomnimy krótko najczęstsze problemy, z jakimi możemy się spotkać u naszego końskiego seniora.

Zespół Cushinga jest zaburzeniem endokrynologicznym związanym z nadczynnością kory nadnerczy. Stan ten spowodowany jest najczęściej przerostem, rozrostem lub gruczolakiem nie przedniej części przysadki mózgowej, ale płata pośredniego (u innych gatunków zwierząt – przednia część przysadki). Koń cierpiący z powodu zespołu Cushinga wykazuje charakterystyczne objawy: długa i poskręcana sierść (tzw. hirsutyzm), nierównomierna i opóźniona wymiana włosa, szczególnie w okresie letnim, nadmierna potliwość, łupież, różnej wielkości wyłysienia. Ponadto często obserwuje się powiększony i obwisły brzuch, utratę masy mięśniowej związaną z podwyższonym katabolizmem (rozkładem) białek, zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej i jej nierównomierny rozkład. Dość charakterystyczne są poduszeczki tłuszczu odkładane w dołach nadoczodołowych. Leczenie wymaga stosowania specjalistycznej diety i medykamentów.

Ochwat – bardzo często pojawia się u koni z wyżej opisaną chorobą Cushinga, ale także u koni starszych, u których może być związana z insulinoopornością, dietą wysokowęglanową, ale także jako ochwat mechaniczny w wyniku przeciążenia kończyny w momencie kiedy koń odciąża drugą, np. z powodu dużej bolesności stawów.

Zapalenia i zwyrodnienia stawów – bardzo często w pewnym momencie zaczynają się kumulować, powodując mniejszy lub większy dyskomfort w poruszaniu się, wstawaniu itp. Wiele starszych koni wykazuje objawy podobne do tych u ludzi podczas nagłych zmian pogodowych, a szczególnie podczas nagłego ochłodzenia. Sztywność i bolesność stawów czasem dają coraz bardziej widoczne objawy w postaci kulawizny, niechęci do poruszania itp. Również inne wcześniejsze urazy aparatu ruchu z młodości mogą powoli uprzykrzać życie naszego końskiego seniora.

Waga – część starszych koni z problemami ze strony układu wydzielniczego cierpiących na zaburzenia pracy trzustki czy zespół Cushinga może mieć problemy z utrzymaniem prawidłowej wagi. Dodatkowo wiele starszych koni może wymagać podawania leków powodujących nadmierny wzrost wagi. Jest to niekorzystne ze względu na proces otłuszczania się narządów wewnętrznych, ale także ze względu na nadmierne obciążanie aparatu ruchu (stawy!). Zdarza się także sytuacja odwrotna, kiedy to starszy koń ma problem z przybraniem na wadze. Może być to związane z problemami z uzębieniem, ale także z zaburzeniem działania układu pokarmowego (zmniejszone wchłanianie, biegunki itp.).

Spadek wydolności, pogorszenie ogólnej kondycji – proces starzenia dotyka wszystkich komórek ciała. Układ krążenia i oddechowy – obciążony wysiłkiem, chorobami, złymi warunkami zoohigienicznymi – staje się coraz słabszy i nie może w pełni podołać wymaganiom wysiłkowym. Z tego powodu u starszych koni (nie wszystkich) zdarza się obserwować „spadek formy”. Również aparat ruchu, mięśnie, stawy i ścięgna nie są już tak elastyczne jak kiedyś i mogą potrzebować suplementacji i odpowiedniego postępowania w trakcie treningu.

Pogorszenie wzroku i słuchu jest nieodłącznie związane ze starością wielu gatunków zwierząt. U koni fizjologiczne pogorszenie słuchu może pojawić się po 15 roku życia. Podobnie jest ze wzrokiem. Jednak nawet słabo widzące i słyszące konie są w stanie w pełni swobodnie funkcjonować do końca swoich dni.

Problemy z uzębieniem – wiele starszych koni ma problemy z prawidłowym rozgryzaniem i przeżuwaniem pokarmu. Osłabienie stawów żuchwy, mięśni policzków, a także nieprawidłowe ścieranie zębów – to wszystko może powodować niechęć do pobierania pokarmu i spadek wagi. Starsze konie mogą także cierpieć na ubytki w obrębie samych zębów, pogłębiające się z wiekiem wady całego uzębienia itp.

Choroby zakaźne – musimy sobie zdawać sprawę, że starsze konie gorzej przechodzą wszelkie infekcje. Ich układ odporności nie jest już tak wydajny jak u młodych koni i często może wymagać pomocy przy zwalczaniu nawet najzwyklejszego, wcześniej niegroźnego przeziębienia.

Jak utrzymać końskiego seniora w formie?

Minimum dwa razy do roku zaplanujmy „przegląd” zdrowotny naszego pupila. Poprośmy lekarza weterynarii, by zbadał stan ogólny zwierzęcia ze szczególnym uwzględnieniem układu krążenia, oddechowego i ruchu. Ważne jest także wykonanie badania krwi z pełną morfologią i biochemią, analiza profilu nerkowego i wątrobowego, które pozwoli określić, w jakim stanie u naszego seniora są te dwa bardzo ważne narządy.

 

 Przestrzegajmy kalendarza odrobaczeń i szczepień. Jak już wspomniano, starsze konie dużo gorzej znoszą wszelkie choroby zakaźne. Prawidłowo wykonane szczepienia pozwalają na utrzymanie odporności na bezpiecznym poziomie. Dzięki szczepieniu w wielu przypadkach możemy całkowicie zapomnieć o wystąpieniu choroby lub jej objawy będą dużo łagodniejsze. Podobnie sytuacja wygląda w kwestii odrobaczenia – silne zarobaczenie może spowodować niebezpieczne uszkodzenia w obrębie układu pokarmowego, kolkę. Z tym drugim zjawiskiem jest oczywiście zagrożenie związane z operacją, znieczuleniem ogólnym itp., co dla starszego końskiego organizmu stanowi ogromne obciążenie.

 

Dentysta i kowal – ich wizyty powinny na stałe wejść do kalendarza naszego konia. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że prawidłowo prowadzone kopyta to swobodny ruch, brak bolesności, lepsze dotlenienie całego organizmu, regularna praca całego układu ruchu, a także możliwość obcowania z innymi końmi na padoku czy możliwość bezpiecznego korzystania z pastwiska. Konie starsze mogą wymagać częstszych wizyt lekarza weterynarii, który skontroluje i skoryguje uzębienie.

 

Odpowiednia dieta. Menu starszego konia powinno uwzględniać jego aktualny stan zdrowia i wszelkie zapotrzebowania. Inaczej będziemy żywić seniora z Cushingiem, chorobą wątroby czy po ochwacie, a inaczej konia tracącego na wadze, z biegunkami itp. Wprowadzenie nowej, specjalistycznej diety u koni problematycznych powinno być poprzedzone pełnym badaniem weterynaryjnym i badaniem krwi. Dzięki temu mamy szansę na uniknięcie błędów żywieniowych i nowych problemów zdrowotnych.

 

Wspomaganie – suplementy. Wiele starszych koni może wymagać okresowego lub stałego suplementowania. Najczęściej stosowane są dodatki wspomagające aparat ruchu (MSM, glukozamina, kwas hialuronowy itp.), zmniejszające bolesność (czarci pazur), poprawiające odporność (jeżówka, czosnek, dzika róża), poprawiające przyrost masy mięśniowej i polepszające pracę mięśni (gamma-oryzanol, HMB, amiokwasy), a także specjalne mieszanki poprawiające np. jakość rogu kopytowego, pracę układu oddechowego czy dietetyczne mieszanki paszowe dla koni z insulinoopornością czy chorobą Cushinga.

 

Ruch, pastwisko, wybieg. Dla wielu końskich seniorów dużym problemem jest wychodzenie na wybieg i padok. Dla nich powinniśmy zadbać o niewielkie  padoki z trawą najlepszej jakości lub z możliwością stałego dostępu do siana. Warto pamiętać, że koński senior z problemami ze strony układu ruchu będzie miał nieco trudniej w kwestii wędrówki za najlepsza trawą. Jeśli konie wypasane są w grupie należy kontrolować, czy starszy koń ma komfortowe warunki wypasu, tzn. czy inne konie nie utrudniają mu dostępu do trawy, nie przeganiają go czy też nie zmuszają do nadmiernego ruchu, powodując możliwość powstania nowych kontuzji.

 

Ciepła, czysta stajnia, ciepła derka. Starsze konie mogą mieć problem z utrzymaniem prawidłowej temperatury ciała. Dlatego ważne jest, by pomieszczenia, gdzie przebywają zwierzęta, miały stałą, komfortową dla nich temperaturę. Należy bezwzględnie unikać przeciągów i utrzymywania koni w stajni ze złą wentylacją. Ściółka w boksie powinna być dobrej jakości i nieco głębsza niż dla młodszych koni, Dotyczy to przede wszystkim zwierząt, które często leżą. Posadzka powinna być dobrze odizolowana, a głęboka ściółka powinna zapobiec odleżynom. Jeśli zwierzęciu jest zimno, źle znosi wychodzenie w chłodniejsze dni, warto pomyśleć nad odpowiednią derką.

To  tylko kilka podstawowych zasad opieki nad końskim seniorem. Dzięki nim mamy szansę, by nasz pupil starzał się godnie i w zdrowiu. Starsze konie posiadają wiele cech, których nigdy nie zaobserwujemy u młodych koni. Dla wielu sympatyków jeździectwa dopiero takie dojrzałe konie stanowią kwintesencję ich życia z końmi. Dlatego warto zadbać o jak najlepsze warunki i zdrowie takiego konia.